فهــرســت‌:
کلیات‌ 3 – 1
ویژگیهای‌ واحدهای‌ اقتصادی‌ کوچک‌ 13 – 4
تاثیر ویژگیهای‌ واحدهای‌ اقتصادی‌ کوچک‌ بر حسابرسی‌ 22 – 14
تاریخ‌ اجرا 23
پیوست‌ 1 : نمونه‌ گزارش‌ مشروط‌ حسابرس‌
پیوست‌ 2 : نمونه‌ گزارش‌ عدم‌ اظهارنظر حسابرس‌

استانداردهای حسابرسی:
بخش‌ 105 : حسابرسی‌ واحدهای‌ اقتصادی‌ کوچک‌ کلیــات‌
کلیات

1 . هدف‌ این‌ بخش‌، ارائه‌ راهنماییهای‌ لازم‌ درباره‌ حسابرسی‌ واحدهای‌ اقتصادی‌ کوچک‌ است‌.
2 . استانداردهای‌ حسابرسی‌، در موردحسابرسی‌ اطلاعات‌ مالی‌ کلیه‌ واحدهای‌ اقتصادی‌، صرفنظر از اندازه‌ آنها، کاربرد دارد. ویژگی‌ واحدهای‌ اقتصادی‌ کوچک‌ به‌ گونه‌ای‌ است‌ که‌ حسابرس‌ را ناگزیر می‌سازد رویکرد و طرح‌ کلی‌ حسابرسی‌ را متناسب‌ با شرایط‌ حاکم‌ بر هر واحد کوچک‌ مورد رسیدگی‌، تعدیل‌ کند.
3 . واحد اقتصادی‌ کوچک‌ در این‌ بخش‌، به‌ واحدی‌ اطلاق‌ می‌شود که‌ تعداد کارکنان‌ آن‌ کم‌ یا میزان‌ فروش‌ یا جمع‌ داراییهای‌ آن‌، پایین‌ است‌. این‌ گونه‌ واحدهای‌ اقتصادی‌ معمولایک‌ یا هر دو ویژگی‌ زیر را دارند :
• تفکیک‌ محدود وظایف‌ .
• تسلط‌ مدیر یا صاحب‌ سرمایه‌ بر تمام‌ جنبه‌های‌ اساسی‌ فعالیتهای‌ واحد اقتصادی‌ .
ویژگیهای‌ واحدهای‌ اقتصادی‌ کوچک‌
تفکیک‌ محدود وظایف‌
4 . واحدهای‌ اقتصادی‌ کوچک‌ در مقایسه‌ با واحدهای‌ اقتصادی‌ بزرگ‌، معمولا منابع‌ کمتری‌ را به‌ اجرای‌ وظایف‌ امور مالی‌ تخصیص‌ می‌دهند؛ زیرا، استخدام‌ کارکنان‌ مالی‌ با تخصص‌ بالا ممکن‌ است‌ برای‌ آنها مقرون‌ به‌ صرفه‌ نباشد. اگرچه‌ حصول‌ اطمینان‌ از حفاظت‌ داراییها و استقرار سیستم‌ مناسب‌ حسابداری‌ از مسئولیتهای‌ مدیریت‌ است‌، اما مدیران‌ واحدهای‌ اقتصادی‌ کوچک‌ معمولا تلاش‌ خود را بیشتر در زمینه‌های‌ عملیاتی‌، مانند فروش‌ و بازاریابی‌، متمرکز می‌کنند.

5 . کمبود منابع‌ و امکانات‌ امور مالی‌ و حسابداری‌ به‌ یکی‌ از دو حالت‌ زیر منجر می‌شود:
• امور دفترداری‌ ممکن‌ است‌ نامناسب‌ یا ناکافی‌ باشد. بنابراین‌ خطر ناقص‌ یا نادرست‌ بودن‌ صورتهای‌ مالی‌ بیشتر می‌شود.
• از آنجا که‌ در تهیه‌ مدارک‌ حسابداری‌ و صورتهای‌ مالی‌، احتمال‌ می‌رود به‌ حسابرس‌ اتکای‌ بیشتری‌ شود، مدیران‌ این‌ واحدها ممکن‌ است‌ به‌ اشتباه‌ تصور کنند که‌ دیگر نسبت‌ به‌ اطلاعات‌ مالی‌ مسئولیتی‌ ندارند.
6 . نظر به‌ اینکه‌ تعداد کارکنان‌ حسابداری‌ در واحدهای‌ اقتصادی‌ کوچک‌ معمولا اندک‌ است‌، تفکیک‌ وظایف‌ گوناگون‌ بین‌ کارکنان‌ مختلف‌، به‌ شکلی‌ که‌ در واحدهای‌ اقتصادی‌ بزرگ‌ اجرا می‌شود، امکانپذیر نیست‌.
7 . به‌ دلیل‌ تفکیک‌ محدود وظایف‌ شاید نتوان‌ برای‌ کشف‌ تقلب‌ یا اشتباه‌، بر سیستم‌ کنترل‌ داخلی‌ اتکا کرد؛ برای‌ مثال‌، تعداد اندک‌ کارکنان‌ در واحدهای‌ اقتصادی‌ کوچک‌ می‌تواند محیطی‌ را به‌ وجود آورد که‌ در آن‌، کارمند مسئول‌ ثبت‌ و ضبط‌ مدارک‌ حسابداری‌ به‌ داراییهایی‌ نیز دسترسی‌ داشته‌ باشد که‌ به‌ آسانی‌ قابل‌ پنهان‌ کردن‌، بیرون‌ بردن‌ از واحد اقتصادی‌ یا فروختن‌ است‌. به‌ همین‌ ترتیب‌، در مواردی‌ که‌ تعداد کارکنان‌ اندک‌ است‌، برقراری‌ سیستمی‌ که‌ کارهریک‌ از آنان‌ را به‌ طور مستقل‌ کنترل‌ کند، احتمالا امکانپذیر نخواهد بود و در نتیجه‌، خطر کشف‌ نشدن‌ اشتباهات‌، بیشتر می‌شود.
8 . علاوه‌ بر این‌، به‌ دلیل‌ تفکیک‌ محدود وظایف‌، استفاده‌ از تسهیلات‌ رایانه‌ای‌ توسط‌ واحد اقتصادی‌ کوچک‌ ممکن‌ است‌ خطرکنترل‌ را افزایش‌ دهد؛ برای‌ مثال‌، در واحدهایی‌ که‌ از رایانه‌های‌ کوچک‌ استفاده‌ می‌کنند، اجرای‌ دو یا چند وظیفه‌ زیر در سیستمهای‌ حسابداری‌ توسط‌ استفاده‌ کنندگان‌ از رایانه‌، بسیار متداول‌ است‌:

• تهیه‌ و تصویب‌ مدارک‌ اولیه‌.
• وارد کردن‌ اطلاعات‌ به‌ سیستم‌.
• تصدی‌ عملیات‌ رایانه‌.
• ایجاد تغییر در برنامه‌ها و پرونده‌های‌ اطلاعاتی‌.
• استفاده‌ از گزارشهای‌ خروجی‌ رایانه‌ یا توزیع‌ آنها.
• تعدیل‌ سیستمهای‌ عامل‌.